Caroline Koetsenruijter, deskundige op het gebied van omgangsvormen, conflict en grensoverschrijdend gedrag, verzorgde de keynote van het Mores-event. Samen met Hans van de Loo schreef zij het boek ‘Giftig gedoe op de werkvloer’. Tijdens het Mores-event deelde ze daaruit de belangrijkste inzichten.  
Want giftig gedoe op de werkvloer komt veel voor. Met in de top 3 (NEA 2021): intimidatie, discriminatie en pesten, gevolgd door seksuele intimidatie en fysiek geweld. En de meest giftige leiderschapsstijl? Dat is de onvoorspelbare leider.  

Tips voor leidinggevenden

Koetsenruijter deelde acht tips voor leidinggevenden in de sector om direct mee aan de slag te gaan:

1. Welk gedrag wil je wel in je organisatie? Bespreek dit in vredestijd en niet pas als het crisis is.

2. Afspreken gaat voor aanspreken. Als je een collectieve norm hebt, bijvoorbeeld in een gedragscode en meldprotocol, is het veel makkelijker om elkaar aan te spreken of te melden als het misgaat.  

3. Beloon veiligheidsversterkers. Dit zijn de mensen die een positief effect hebben op de sociale veiligheid in het team, maar hun inzet voor een veilige werkomgeving wordt vaak niet expliciet gewaardeerd. Zorg dat de bijdrage aan sociale veiligheid ook wordt meegenomen bij promotiekansen.

4. Leer van anderen. In de cultuur- en mediasector zijn er verschillende onderzoeken gepubliceerd, waaronder het onderzoek van de Commissie Van Rijn, het onderzoek van Verinorm naar de danssector en het onderzoek van Movisie naar de muzieksector. De adviezen uit deze rapporten zijn grotendeels ook relevant voor andere organisaties in de sector. Daarnaast noemde Koetsenruijter het UWV als voorbeeld van buiten de sector.  

5. Ga op zoek naar hot spots: waar is het risico op grensoverschrijdend gedrag het grootst in jouw organisatie? Onderneem daar gerichte actie.

6. Maak ‘veiligheidssnacks’. Is er iets in de actualiteit? Gebruik dit dan om de afspraken over sociale en psychologische veiligheid binnen je organisatie weer even op te frissen of een tip mee te geven.

7. Introduceer green dots: zorg dat mensen in je organisatie opgeleid zijn om te reageren op grensoverschrijdend gedrag. Kijk bijvoorbeeld op socialsafety.work.

8. Werk met veiligheidstafels. Bespreek de veiligheidscultuur die je wil bereiken regelmatig met collega’s, vakgenoten of binnen je brancheorganisatie en leer van elkaar.

Met de tips van Caroline Koetsenruijter op zak gingen we uiteen in vier deelsessies, om  als ‘veiligheidstafels’ in gesprek te gaan over leiderschap de praktijk.

1) Zelfstandig maar niet alleen: leiderschap als ZZP’er

‍Hoe geef je als zelfstandig professional vorm aan veilig werken, ook als je tijdelijk deel uitmaakt van een team of productie? In deze sessie onderzochten we hoe je je positie als ZZP’er kunt versterken, verantwoordelijkheid kunt nemen voor sociale veiligheid én grenzen durft aan te geven. Te gast waren Dorine Schoon (Platform voor Freelance Musici) en Jennie Cruz (Actrice).

Tips voor zzp’ers:

• Vraag hoe dingen zijn geregeld bij de start van een opdracht

• Zorg dat je overeenkomst op orde is

• Sta voor de waarde van je werk; informeer jezelf over Fair Practice en Fair Pay

• Organiseer jezelf; sluit je aan bij een beroepsvereniging of vakbond

Tips voor opdrachtgevers:

• De positie van een zzp’er in de cultuursector kan kwetsbaar zijn. Maak daar geen misbruik van, maar richt je beleid op het gebied van sociale veiligheid ook op zzp’ers.  

• Neem zzp’ers mee in je monitoring, gedragscode etc.; zorg voor on- en offboarding.

• Wees professioneel en evalueer

Tips voor de sector:

• De kwetsbare positie van zzp’ers zit verankerd in het systeem. Pak dit als sector aan.  

• Bekijk of Mores een rol kan pakken om dit bespreekbaar te maken.

2) Leidinggeven en veiligheid: wat heb jij nodig?

Leidinggevenden spelen een sleutelrol in het creëren van een veilige werkomgeving – maar dat hoeven ze niet alleen te doen. In deze sessie verkenden we welke ondersteuning, structuren en cultuur nodig zijn om als leidinggevende stevig te kunnen staan. Te gast waren Mireille van Ark (RTL Nieuws) en Herman van Karnebeek (Theater Rotterdam).

Tips uit de sessie:

• Check altijd in met het team bij een nieuw project

• Haal de onderstroom naar boven: zorg dat mensen zich uit durven spreken

• Zoek een sparringpartner

• Geef als leider het goede voorbeeld

• Zorg dat je benaderbaar bent, maar realiseer je tegelijkertijd dat er altijd een machtsafstand zit tussen jou als leidinggevende en de medewerker

3) Van meester tot mentor: de impact van vakinhoudelijke leiders

In deze sessie onderzochten we de rol van vakinhoudelijke leiders – zoals regisseurs, dirigenten en hoofdredacteuren – in het creëren van een veilige werk- en leeromgeving. Hoe beïnvloedt hun stijl de sfeer en veiligheid in het maakproces? En hoe kunnen docenten op de vakopleidingen toekomstige leiders beter voorbereiden op deze verantwoordelijkheid? Te gast was Karlijn Goossen (journalist NPO, docent & onderzoeker)

Tips voor vakinhoudelijke leiders:

• Zorg dat er een collectieve norm is binnen je organisatie. Want zonder norm geen reflectie.

• Kijk niet zozeer naar iemands tekortkomingen, maar waar iemand goed in is en kan geven.

• Je kunt niet alles met structuren oplossen. Blijf met elkaar in gesprek, erken dat leidinggeven soms moeilijk is en bouw aan een support network in plaats van alleen te vertrouwen op formele kaders.

• Ontwikkeling moet ook komen vanuit het team, neem als leidinggevende soms zelf een stap terug

• Maak gebruik van de werktuig PPO-regeling als financier voor trainingen om jezelf bij te scholen als leidinggevende

• Check Cinemind als je professional bent in de filmindustrie

Hoe kunnen opleidingen en praktijk samen aan sociale veiligheid bouwen?

• Bied coaching en intervisie aan

• Zorg voor terugkoppeling van gezelschap aan opleiding

• Ga samen in dialoog over grensoverschrijdend gedrag en sociale veiligheid

• Zet verschillende waarden in van makers

• Stip gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor sociale veiligheid aan

4) Tussen toezicht en team: de rol van de toezichthouder als werkgever

Toezichthouders dragen ook werkgeversverantwoordelijkheid – hoe verhoudt die zich tot het gesprek met de directie over een veilige werkomgeving? In deze sessie gaan we in op de balans tussen formele rol, moreel kompas en organisatiecultuur. Te gast waren Sylvia The McArthur (adviseur AVRO-TROS/NCRV-KRO en Toezichthouder Fonds Podiumkunsten) en Djoeke Gerding (Cultuur + Ondernemen).

• Kom uit de bestuurskamer. Zorg dat je af en toe aanwezig bent in de organisatie.

• Zorg dat sociale veiligheid een vast agendapunt is. Benoem een toezichthouder tot aanspreekpunt bij kwesties rond sociale veiligheid.

• Professionaliseer de raad van toezicht. Zorg dat als toezichthouders voldoende getraind en handelingsbekwaam zijn.

Heb je vragen naar aanleiding van het event? Neem dan contact op met het bureau via info@mores.nl.

Wil je sparren over een incident binnen jouw organisatie? Dan kun je terecht bij een van de vertrouwenspersonen van Mores.