'De raad meent dat een gedragscode niet louter moet bestaan uit een lijst verboden, maar integendeel het gewenste gedrag moet omschrijven.'

uit het rapport Over de grens van de Raad voor Cultuur (2022)

Protocol: Gedragscode

Een gedragscode is een belangrijk hulpmiddel om grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer te voorkomen. Door duidelijke gedragsregels op te stellen en deze actief te bespreken en na te leven, creëer je samen een veilige en respectvolle werkomgeving. Daarbij hebben leidinggevenden en toezichthouders een voorbeeldrol, maar is het net zo belangrijk dat álle medewerkers zich verantwoordelijk voelen voor de naleving van de gedragscode.

Afhankelijk van de situatie heb je soms voldoende aan een gedragscode voor de gehele organisatie, maar soms heb je meerdere codes nodig. Denk bijvoorbeeld aan specifieke gedragsregels voor bezoekers en publiek, specifieke producties wanneer met externe partners wordt samengewerkt, of aanvullende regels die passen bij de specifieke werkcontext binnen teams.

Een gedragscode opstellen

Hieronder vind je de belangrijkste richtlijnen voor het ontwikkelen en implementeren van een effectieve gedragscode:

1. Creëer draagvlak bij de medewerkers

Betrek medewerkers en andere relevante partijen bij het opstellen van de gedragscode. Maak in de gedragscode duidelijk voor wie deze geldt. Naast werknemers kan dat bijvoorbeeld gaan om stagiaires, bestuurders en zzp’ers. Daarvoor is het onder andere van belang dat ze invloed hebben op de regels en deze regelmatig binnen teams of samenwerkingsverbanden worden besproken. De ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging hebben instemmingsrecht op de gedragscode.

2. Stem de gedragscode af op de organisatie

Het is van belang dat de gedragsregels aansluiten bij de dagelijkse werkzaamheden en herkenbaar zijn voor medewerkers, bezoekers en andere betrokkenen.

3. Maak de gedragscode concreet en helder

Het is onmogelijk om alle mogelijke uitingen van grensoverschrijdend gedrag in de gedragscode op te nemen. Het is wel belangrijk om concrete voorbeelden op te nemen in voor de medewerkers begrijpelijke taal en/of beeld. Naast het beschrijven van ongewenst gedrag is het belangrijk ook gewenst gedrag te benoemen

4. Zorg dat iedereen de gedragsregels kent  

Een gedeelde norm is essentieel voor een goede samenwerking. Maak de gedragscode breed bekend en zorg dat deze toegankelijk is voor alle medewerkers en betrokkenen.  

5. Handhaaf de gedragscode

Zorg dat je in de gedragscode mogelijke sancties op overtreding van de gedragsregels vastlegt en handel consequent als deze overtreden worden. Handhaving gaat zowel over het aanspreken op gedrag als, indien nodig, het nemen van passende maatregelen.

6. Houd de gedragscode actueel

Een gedragscode is geen statisch document. Deze groeit door regelmatige input en feedback van de medewerkers. Ook bij veranderende omstandigheden, wetgeving (zoals de nieuwe wet seksuele misdrijven per 1 juli 2024) of maatschappelijke normen, is het belangrijk de gedragscode te evalueren en aan te passen.